معاد در جاهليت
"آموزه «معاد» از منظر مردم جاهلیت آنچه از قرآن و کتاب های تاریخی به دست می آید این است که عرب جاهلی به معاد اعتقادی نداشت و مرگ را پایان زندگی می دانست و زنده شدن پس از مرگ را نامعقول تصور می کرد و از اعتقاد رسول خدا به بعث و قیامت شگفت زده می شد. و آیه شریفه به گونه ای که از سیاقش استفاده می شود ـ چون سیاقش سیاق احتجاج علیه وثنی مذهبان است که صانع را قبول دارند، ولی منکر معادند ـ باید حکایت کلام مشرکان باشد که گفتیم منکر معادند، نه کلام دهری مذهبان که هم مبدأ را منکرند و هم معاد را و تمامی بود و نبود حوادث را کار دهر می دانند; زیرا در آیات قبل، هیچ سخنی از دهری ها به میان نیامده بود تا بگوییم: این آیه هم مربوط به ایشان است. ([39]) بررسی: آنچه از گفتار علامه به دست می آید این است که ایشان نیز در تفسیر آیه، مثل دیگران تفسیر می کند، اما این آیه را در برابر مشرکان و وثنی مذهبان قرار می دهد، نه دهریان; یعنی همان تفسیری را که جواد علی آورده است، می پذیرد، اما می گوید: به دلیل ادامه آیه که می گوید: (فأتوا بآبائنا إن کنتم صادقین)، می توانیم بفهمیم که مراد دهریان نبوده اند; چون سیاق آیه، سیاق احتجاج علیه وثنی مذهبان است که صانع را قبول دارند، ولی منکر معادند."