پرسش و پاسخ
-
جهانشمولي دين خاتم یعنی چه؟
رسالت پيامبر اكرم جهاني بوده، به قوم يا مكان خاص محدود نيست. اين امر از ضروريات دين اسلام است. دلايلي كه عموميت و جهانشمولي شريعت اسلام را نشان ميدهند، بر سه دستهاند:
الف) آيات متعدد قرآن: واژگاني چون «الناس»، «العالمين»، «كافة» و «جميع»، همه بر عموميت دعوت پيامبر اسلام تصريح دارند. از سوي ديگر، قرآن كريم پيروان ساير شرايع الهي را با عنوان «اهلالكتاب» مورد خطاب قرار داده و رسالت پيامبر اسلام را دربارة آنان تثبيت كرده و اساساً اسلام را برتر از ساير شرايع شمرده است.
ب) دعوت عمومي پيامبر اسلام: شواهد تاريخي فراواني وجود دارد كه پيامبر اكرم به يهوديان و سران كشورهاي مختلفي چون روم، ايران، مصر، حبشه، شامات و نيز به رؤساي قبايل گوناگون عرب نامه نوشته و آنان را به اسلام فراخوانده است. روشن است كه اگر دين اسلام جهاني نبود، هيچگاه دعوت عمومي صورت نميگرفت، و ملتهاي مختلف نيز عذري براي رد آن داشتند.
ج) عموميت احكام و قوانين اسلام: با دقت در محتواي احكام و قوانين اسلام درمييابيم كه اين احكام عام بوده، هرگز مختص قوم يا گروه خاصي نيست. بنابراين، شكي نيست كه اين قوانين ـ كه به لحاظ محتوا همة نيازمنديهاي بشر را در رسيدن به سعادت واقعي دربردارند ـ از عموميت برخوردارند. -
جمعبندي مباحث جامعیت و خاتمیت چیست ؟
1) خاتميت دين اسلام، مورد اتفاق مسلمانان و از ضروريات اسلام است.
2) ختم نبوت مسئلهاي درونديني است و تحليلهايي كه در فلسفة ختم نبوت ارائه ميشود، درواقع ذكر حكمت و فلسفة اين امر بهحساب ميآيد.
3) فلسفة ختم نبوت در دوران دين خاتم، منتفي شدن دلايل تجديد نبوت، جامعيت محتواي شريعت اسلام، و شخصيت منحصربهفرد پيامبر در پيمودن همة مراتب قرب الهي است.
4) نميتوان فلسفة ختم نبوت را جانشيني عقل بشر بهجاي وحي دانست.
5) مقصود از جامعيت دين آن است كه دين در راستاي هدف خود، دربردارندة همة مسائل و احكامي است كه بشر در سير بهسوي سعادت حقيقي، به آنها نيازمند است.
6) جامعيت دين اسلام را ميتوان از سه راهِ ملازمة خاتميت با كمال و جامعيت، بررسي محتواي شريعت اسلام، و آيات و روايات تبيين كرد.
7) سكولاريسم و حذف دين از صحنة اجتماع و سياست، هرگز با جامعيت دين سازگار نيست.
8) تشريع احكام اوليه و ثانويه، تشريع اجتهاد، پذيرش عقل در فرايند اجتهاد، ملاكبندي احكام، ميانهروي در وضع قوانين، بيان قوانين ثابت و متغير، در نظر داشتن روح و معناي زندگي بشر، و اعطاي اختيارات ويژه به حاكم اسلامي، از جمله عناصري هستند كه باعث جاودانگي و پويايي اسلام گشتهاند.
9) جهانشمولي دين خاتم مسئلهاي بسيار روشن است كه هم از آيات قرآن و هم از دعوت عمومي پيامبر اسلام و هم از عموميت و گستردگي احكام و قوانين اسلام، به دست ميآيد. -
برخی از منابع مطالعاتی بحث جامعیت و خاتمیت کدامند؟
1) در بحث حكمت ختم نبوت، ر.ك: سبحاني، محمدتقي، «فروغ دين در فراق عقل»، نقد و نظر، ش6؛ قرائتي، محسن، نبوت، امامت، جهانبيني (درسهايي از قرآن)، كانون ابلاغ انديشههاي اسلامي، [بيجا]، [بيتا]، ص101 ـ 102؛ مطهري، مرتضي، خاتميت، چاپ سيزدهم، صدرا، تهران، 1379.
2) دربارة «جامعيت اسلام و محتواي جامع آن» و بحث سكولاريسم و نقد آن، ر.ك: كتاب نقد، ش1، ص167 ـ 222؛ هفتهنامة صبح، 16 آبان 1374؛ لگنهاوزن، محمد، «نقش شريعت در زندگي مسلمين»، ترجمة منصور نصيري، معرفت، ش39؛ قدردان قراملكي، محمدحسن، سكولاريزم در مسيحيت و اسلام؛ صادقي، هادي، «آب را از سرچشمه مبنديد»، نقد و نظر، شمارة دوم، سال دوم، بهار، 1375، ش6.
3) براي تحقيق بيشتر دربارة جاري بودن احكام اسلام در همة مسائل و شئون اجتماعي، ر.ك: طباطبايي، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، ج4، ص91 ـ 133؛ همو، اسلام و اجتماع، جهانآرا، قم، [بيتا]؛ نصيري، منصور، «نگاهي به ديدگاه علامه طباطبايي دربارة اسلام و اجتماع»، رواق انديشه، ش14، ص35 ـ 52.
4) براي آشنايي بيشتر با برخي از منابع مهم دربارة سكولاريسم در جهان اسلام، ر.ك: نقد و نظر، ش6، ص380 ـ 391.
سایت رسمی
مرکز آموزش مجازی ونیمه حضوری موسسه امام خمینی بلوار امین 20متری گلستان پلاک 27
Daftar.ictu@qabas.net
(+98)25-32908193